Suça karışan kişi tutuklanabileceği gibi, bir takım adli kontrol tedbirleriyle serbest bırakılabilir veya kayıtsız şartsız (bihakkın )serbest bırakılır. Tabi bu işlenen suç şüphesi ile alakalıdır.

Tutuklama bir cezalandırma yöntemi değildir, bir tedbir müessesesidir. Yani amaç kişiyi cezalandırmak değil eğer işlenen suçun kanunda yaptırımı yüksek bir hapis cezası ise suçlunun kaçmasını önlemektir, delilleri karartmasını, müdahalede bulunmasını önlemektir, tanıklara baskı yapmasını önlemektir yani özetle suçlunun yargılamayı ve mahkemeyi yanıltmasını önlemektir. 

Tutuklama tedbiri hemen alelade yapılan bir işlemde değildir. Öncelikle soruşturmayı başlatan cumhuriyet savcısı tarafından emniyete bildirilerek emniyet mensupları tarafından beyanlar alınır. Daha sonra cumhuriyet savcısı gerek görürse ayrıca kendisi beyan alır. İşlenen suçun mahiyetine göre kişi ya serbest bırakılır yada mahkemeye sevk edilir. Cumhuriyet savcısının tutuklama yetkisi yoktur ancak mahkemeye sevki sağlar ve talebiyle birlikte dosyayı nöbetçi sulh ceza hakimliğine gönderir. 

Cumhuriyet savcısı şüphelinin ifadesini aldıktan sonra şüpheli hakkında 4 farklı şekilde hareket edebilir.

Birincisi: Sadece tutuklama talepli nöbetçi sulh ceza mahkemesine sevk edebilir. (bu halde mahkeme tutuklayabileceği gibi adli kontrol kararı da verebilir)

İkincisi: Tutuklama veya adli kontrol talepli nöbetçi sulh ceza mahkemesine sevk edebilir.(bu halde mahkeme tutuklayabileceği gibi adli kontrol kararı da verebilir)

Üçüncüsü: Adli kontrol talepli nöbetçi sulh ceza mahkemesine sevk edebilir.(bu halde mahkeme adli kontrol kararı verebilir veya bihakkın tahliye kararı verebilir ama tutuklayamaz)

Dördüncüsü: Şüphelinin ifadesini aldıktan sonra direkt serbest bırakabilir. (bu halde zaten şüpheli mahkemeye sevk edilmez cumhuriyet savcısı tarafından resen bırakılır)

Cumhuriyet savcısı şüpheliyi mahkemeye sevk ederse nöbetçi sulh ceza hakimi dosyayı inceledikten sonra duruşma açar ve suçun mahiyetine göre kişiyi tutuklar veya serbest bırakır. 

Tutuklama dediğimiz gibi bir tedbirdir. Sonuç olarak düşük bir hapis cezası veya para cezası verilecek bir dosyada hakim tutuklama tedbirine başvurmaz. Fakat işlenen suç kanunda belirtilen katalog suçlardan ise(kasten adam öldürme, terör suçları vs) veya kanunda öngörülen cezası yüksek bir hapis cezası ise tutuklama tedbirine başvurulur. 

Tutuklamanın herhangi bir süre sınırı yoktur. Tutuklamaya itiraz her zaman mümkündür. Tutuklama birkaç gün süreceği gibi yargılamanın gidişatına göre bir kaç yıl da sürebilmektedir.

Bazı suç tipleri açısından tutuklama yasağı da söz konusudur. Ceza Muhakemesi Kanunu 100. maddesinin 4. fıkrası : ”sadecen adli para cezası gerektiren veya hapis cezasının üst sınırı 2 yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez”.

Bunlardan en önde geleni ise ‘maske’. Coronavirüs vakalarının artması ile ölüm oranlarının da artması sebebiyle bir çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de maske takma zorunluluğu için yasal bir zemin hazırlandı ve cezai müeyyideye bağlandı. Hal böyleyken maske takmayanlar hakkında cezai işlemler uygulanmaya başlandı.

İl hıfzıssıhha meclislerinin kararları doğrultusunda valilik tarafından halka bildirilen bu zorunlulukta yine ceza kesmeye yetkili makam valilik makamıdır. Hal böyleyken polis memurları maske takmayanlar hakkında gerekli tutanağı düzenleyerek valiliğe göndermek zorundadırlar. Bazı polis memurları ise kabahatler kanununa aykırılıktan idari para cezası kesmişlerdir. Hal böyleyken Yargıtay bu konuyu daha açıklayıcı hale getirmek için emsal karar niteliğinde bir karara imza atmıştır.

Yargıtay 19.Ceza Dairesi kararında özetle ””vali başkanlığında toplanan hıfzıssıhha meclisi maske takma zorunluluğu kararı alabilir ancak cezai işlem uygulanan radar gibi hallerde olduğu gibi, maske takılması için uyarı levha ve afişleri asılması gereklidir. Polisler maske takmayanlar hakkında idari para cezası kesemez, ancak tutanakla imza altına alarak ilgili il valiliğine gönderebilirler.””